Pomimo dominującej w dzisiejszych czasach technologii cyfrowej, nadal spotykamy się z wieloma połączeniami analogowymi, które będą towarzyszyć nam jeszcze przez długie lata. Przyznam, ze do tej pory spotykam wielu muzyków, którzy maja sporo pytań związanych z typami połączeń oraz różnicami między poszczególnymi z nich. Na przełomie dziesięcioleci doszło do wielu zmian, które pozwoliły na wyszczególnienie trzech podstawowych połączeń audio. W tym artykule przybliżę ci zasady ich działania, zapraszam wiec do lektury…
Typy połączeń analogowych
W technologii studyjnej i estradowej korzystamy z kilku podstawowych złączy tj.: XLR (cannon), TRS 1/4”, TS 1/4”, TRS 1/8”, TS 1/8”, oraz RCA (cinch). Pisząc o złączu mam na myśli wtyczkę i gniazdo. Każde ze złączy występuje w formie męskiej (male) i żeńskiej (female). Warto orientować się, jakiego rodzaju gniazda mamy do dyspozycji i jakich kabli należy używać.
XLR (Cannon)
Wśród trzech podstawowych typów połączeń najpopularniejszym jest XLR potocznie nazywanym „cannon”. Nazwa cannon wywodzi się od nazwy firmy, która opracowała ten typ złącza nazywając go symbolem X. Z biegiem lat do złącza dodano gumowa izolacje (Rubbert) oraz zatrzask (Latch) uniemożliwiający przypadkowe wysuniecie w czasie pracy. XLR oznacza wiec wtyk typu X z zatrzaskiem L od „latch” i uszczelka R „rubbert”.
XLR-a zaczęto powszechnie używać pod koniec lat siedemdziesiątych w mikrofonach gdzie swoje zastosowanie znalazł zatrzask uniemożliwiający wypięcie. W 1992r. Wtyk XLR oficjalnie został uznany jako standard.
W technice analogowej złącze to służy do połączeń symetrycznych wykorzystujących kable z dwiema żyłami w ekranie. XLR posiada trzy ponumerowane styki 1,2,3. Pierwszy pin dedykowany jest do ekranu kabla, drugi to potocznie zwane połączenie gorące (+) natomiast trzeci połączenie zimne (-). Aby uniknąć sytuacji przypadkowego wywołania głośnego przydźwięku spowodowanego dotknięciem styków ustalono, ze wyjście sygnału obsługiwać będzie wtyk męski natomiast wejście sygnału wtyk żeński.
Na rynku możemy spotkać również interfejsy wykorzystujące gniazdo Combo. Możemy podłączyć do niego wtyczkę XLR np. dla mikrofonu lub duży Jack, kiedy chcemy skorzystać z gitary elektrycznej czy syntezatora.
Biorąc pod uwagę jakość połączenia i wykonania złącza, XLR bez wątpienia jest najlepszym rozwiązaniem wykorzystywanym w przemyśle audio. Złącze to zapewnia stabilne połączenie, zabezpieczenie przed wysunięciem, odpowiedni poziom sygnału, ekranowanie połączenia i co ważne w pracy estradowej jest odporne na uszkodzenia mechaniczne.
XLR jest najlepszym rodzajem połączenia pod warunkiem, ze mamy do czynienia z dobrej jakości złączem. Nie warto oszczędzać kupując tanie bazarowe wtyki, ponieważ z czasem mogą przysporzyć nie lada problemów z połączeniem co może skończyć się nawet przerwą w transmisji. Wykonanie odpowiedniego złącza wymaga użycia zaawansowanych technologii produkcyjnych oraz wysokiej jakości materiałów. Na rynku jest kilku czołowych producentów, jednak potentatem wśród nich jest niemiecka firma Neutrik.
TRS, TS (Jack)
TRS i TS (Jack) są alternatywą dla połączeń XLR. Gniazda i wtyki występują w wersjach monofonicznej i stereofonicznej. Nazwy TRS i TS wywodzą się od skrótu. Tip, ring i sleeve (TRS) tłumacząc końcówka, pierścień i rękaw i tip. Krotko mówiąc chodzi tu o elementy wtyku, gdzie tip to (+), ring (-) natomiast sleeve to ekran połączony z korpusem wtyczki.
Złącze TS różni się od TRS tym, że ma dwa styki tip i sleeve, czyli końcówkę i rękaw. Wtyk TS nie ma połączenia zimnego, ring (-) dlatego tez nie nadaje się do symetrycznej transmisji sygnału audio. Oznacza to, że nie jest w stanie przesyłać go na duże odległości a zarazem narażony jest na większe zakłócenia niż sygnał symetryczny.
Połączenia TS 1/4 używane są przeważnie w sprzęcie gitarowym, syntezatorach, instrumentach klawiszowych oraz w amatorskim sprzęcie audio. Stanowią one dobra alternatywę dla XLR ze względu na dobra jakość a przede wszystkim cenę. Złącza TRS przyjęły się jako wejścia liniowe, wyjścia Aux, złącza insertów czy np. w panelach krosownic sygnału audio.
TRS-a używa się głównie do przesyłania sygnału symetrycznego, jednak nic nie stoi na przeszkodzie żeby wykorzystać go w transmisji sygnału stereo. Wtedy końcówka wtyku odpowiada za lewy kanał, pierścień za kanał prawy. Masa kanałów jest wspólna i przypisana jest do rękawa wtyku.
Z historycznego punktu widzenia złącza TRS i TS sa o wiele starsze niż stosunkowo młode XLR. TS 1/4 i TRS 1/4 wykorzystywane były w pierwszych centralach telefonicznych. Połączenie między abonentami wymagało łatwości obsługi i dużej niezawodności. Złącza ćwierćcalowe 1/4 w przeciwieństwie do telekomunikacyjnych musiały wykazywać większą odporność na przypadkowe wysunięcia z gniazda, czego efektem jest inny kształt końcówki wtyku.
Wtyki TRS ¼ i TS ¼ maja swoje mniejsze odpowiedniki skierowane w rynek konsumencki, mam tu na myśli popularne wtyki i gniazda minijack (1/8 cala, 3,5 mm). Maja one podobna budowę co wtyki 1/4 z tym, że sa dwukrotnie mniejsze. Wykorzystuje się je głównie w amatorskim sprzęcie audio, przenośnych odtwarzaczach mp3 czy np. w większości kart dźwiękowych przeznaczonych do użytku domowego. Złącza 1/8 maja słabą wytrzymałość mechaniczna i stabilność w gnieździe, dlatego nie nadają się do zastosowań scenicznych czy studyjnych. Producenci nie stosują ich w profesjonalnym sprzęcie muzycznym.
Złącza TRS i TS często funkcjonują pod potoczną nazwą Jack lub minijack. Mianowicie TRS 1/4 to duży Jack stereo, TS 1/4 duży Jack mono. To samo tyczy się złączy 1/8 z tym, że wtedy jest już to mały Jack. Można tez spotkać określenia w jednostkach metrycznych 6,35mm (1/4 cala) i 3,5mm (1/8 cala).
RCA (cinch)
Kolejnym złączem, na które warto zwrócić uwagę jest RCA nazywane również „cinch”. Nazwa pochodzi od amerykańskiej firmy RCA, która w 1942r. wprowadziła je na rynek. Od momentu ukazania się złącze RCA przeszło masę zmian jednak jego budowa i wymiary zostały nienaruszone. Obecnie potocznie zwany cinch jest jednym z najstarszych złączy używanych w przemyśle audio.
Pod koniec lat pięćdziesiątych Niemcy wprowadzili do użytku trzy i pięciopinowe złącza DIN, które miały zastąpić RCA. Większość konsumenckiego a także profesjonalnego sprzętu audio z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych produkowanego w europie wyposażona jest właśnie w złącza DIN. Jednak z uwagi na dużą odporność na uszkodzenia mechaniczne i uniwersalność, RCA wróciły na salony i znów są standardem w praktycznie każdym sprzęcie audio i wideo obecnym na rynku.
Sygnał przesyłany jest za pomocą dwóch kabli w kolorze czerwonym i białym, gdzie każdy z nich przesyła sygnał jednego kanału. RCA jest złączem współosiowym gdzie wewnętrzny bolec jest stykiem gorącym (+) a otaczający pierścień stykiem masy. Cinch jak najbardziej jest dobrym rozwiązaniem w domowym audio, jednak w zastosowaniach profesjonalnych nie do końca spełnia wymagania. Z powodu braku zabezpieczenia przed przypadkowym wypięciem oraz brak możliwości połączeń symetrycznych używa się go głównie do połączeń sprzętu profesjonalnego z konsumenckim. Innym zastosowaniem RCA jest wykorzystywanie go w transmisji sygnału cyfrowego coaxial S/PDIF (Sony/Philips Digital InterFace) kolor żółty.
Warto pamiętać, aby nie używać tanich wtyków i gniazd gdyż bywają bardzo uciążliwe i awaryjne. Zawsze staram się wybierać dość grube i dobrze ekranowane kable z masywnymi wtykami uznanych producentów. W przeciwieństwie do wszechobecnej chińszczyzny potrafią służyć długimi latami bez najmniejszych problemów. Oczywiście, co najważniejsze jakość dźwięku również jest nieporównywalna.
1kHz.pl 